ŚLADEM UPA

Pierwsze pełne, krytyczne wydanie kroniki oddziału `Wowky`, działającego jako sotnia i kureń od wiosny 1944 po rok 1947 na Chełmszczyźnie i Podlasiu Południowym, w tłumaczeniu i redakcji naukowej dra Mariusza Sawy. ,,Zawsze byłem (i jestem) zwolennikiem poglądu, iż badaniu przeszłości towarzyszyć musi gruntowna znajomość źródeł epoki, którą próbujemy opisać. Powyższa uwaga dotyczy także konfliktu polsko-ukraińskiego z okresu wojny i pierwszych lat powojennych. Bez dobrej znajomości archiwaliów podziemia polskiego i ukraińskiego (a także dokumentacji niemieckiej czy sowieckiej), każda próba przedstawienia ówczesnych realiów ` i tak przecież z zasady ułomna ` będzie tę niedoskonałość pogłębiała. Krytyczne wydanie kroniki sotni `Wilki` w języku polskim pozwoli sięgnąć do niej osobom, które z różnych względów nie zdołały skorzystać z oryginału. Być może edycja ta umożliwi też skonfrontowanie ich własnych wyobrażeń ze spojrzeniem drugiej strony`. [Prof. dr hab. Igor Hałagida]***,,Kronika sotni UPA `Wilki`, opublikowana w czasach PRL w okrojonej i zafałszowanej wersji, przez długie lata kształtowała wyobraźnię społeczną, podtrzymując stereotyp Ukraińca-rezuna. Choćby z tego powodu warto sięgnąć po pierwsze, zgodne z oryginałem, polskie wydanie. Lektura kroniki pozwala lepiej zrozumieć polsko-ukraińskie relacje w czasie wojny i towarzyszące im brutalność i okrucieństwo. Dzięki rzetelnej pracy redaktora naukowego, skrupulatnie wykazującego PRL-owskie przeinaczenia, możemy też poznać mechanizmy manipulacji informacją, co w czasach istnego zalewu fałszywych doniesień może się okazać przydatną lekcją`. [Prof. dr hab. Grzegorz Motyka]***,,Odkrywanie przeszłości wymaga minimum empatii wobec opisywanych ludzi i wspólnot. Empatia pozwala nam na zrozumienie emocji, sposobu myślenia i przesłanek jakimi kierowali się uczestnicy minionych wydarzeń. Empatia nie oznacza utożsamienia, nie może też być uzasadnieniem łatwych rozgrzeszeń lub oskarżeń. Tak rozumianej empatii wymaga lektura publikowanej kroniki sotni UPA `Wowky` (`Wilki`)` . [Prof. dr hab. Rafał Wnuk] *** ,,Pracy ze źródłami towarzyszyło pytanie, co w wymiarze materialnym i ideologicznym umożliwiało ukraińskim partyzantom realizację założonych celów. Po ich lekturze pojawiła się pokusa, by spróbować zrozumieć upowca, poznać jego sposób myślenia, spojrzeć mu w oczy ` bez heroizacji, ale też bez demonizacji, wyolbrzymiania tego, co w jego postępowaniu było moralnie złe i zasługuje na potępienie. Nie może być tu mowy o usprawiedliwianiu takich czynów. Dlatego też wydało się zasadnym pokazanie nie tylko nacjonalizmu ukraińskiego, który był oczywiście ważnym elementem światopoglądu partyzanta UPA, ale również postawienie pytania o jego religijność i moralność. Książka ta jest próbą zrozumienia roli UPA i nacjonalizmu ukraińskiego w pamięci historycznej Polaków i Ukraińców. Potrzeba ta wypłynęła między innymi, a może przede wszystkim, z aktualności tej tematyki w czasie wciąż toczącej się wojny Ukrainy z Rosją, niszczenia polskich i ukraińskich miejsc pamięci narodowej w obu krajach oraz budowania relacji politycznych na wspólnej bolesnej historii. Jednym z pragnień historyka zajmującego się tym tematem jest wzniesienie się ponad narodowe i wewnątrznarodowe podziały, wynikające z różnego rozłożenia akcentów w spojrzeniu na stosunki polsko-ukraińskie lat 40. XX w. Nie mam złudzeń, że uda się znaleźć złoty środek pomiędzy dwiema narracjami, tą potępiającą UPA jako formację mordującą cywilów, jak i tą stawiającą ją za wzór ukraińskiego patriotyzmu i walki z Sowietami. Jedyne co można zrobić, to spróbować pokazać bez emocji w miarę pełny obraz` . [Fragment ,,Słowa wstępnego` dra Mariusza Sawy]