ZNACZENIE FILOZOFII OŚWIECENIA

Oświecenia nie byłoby bez zwrotu w stronę rozumu, a ten nie jest żadną ideą, lecz własnością nader pospolitą ` już sto lat wcześniej Ren Descartes powiadał, że nikt nie uskarża się na jego brak. Osiemnastowieczni filozofowie bodajże po raz pierwszy problematyzują owo nikt, pytając o rozum dzieci, `dzikich`, sawantów, geniuszy, wynalazców, szaleńców, ba ` kobiet (dziewczynek, dziewcząt), aktualnych i przyszłych matek `rodu ludzkiego`, a nie tylko o `rozum ludzki`. Ma on zresztą wiele postaci ` common sense, zdrowy rozum (rozsądek), `chłopski rozum`, rozum praktyczny, czysty, spekulatywny itd., a także granicę, którą jest utrata rozumu lub zmysłów. Zawsze jednak objawia się wśród ludzi, pośród ludzkich spraw, bez względu na to, czy aktualnie należymy do jakiejś wspólnoty, czy ` jak w pewnym momencie Robinson Crusoe albo Denis Diderot ` zostaliśmy z niej czasowo wyłączeni. Epoka rozumu, jak zwykło się w skrócie charakteryzować `optymistyczne` Oświecenie, dostrzegała i eksponowała jego faktyczność i jednostkowość ` rozum jest zawsze i tylko czyjąś dyspozycją ` nie tracąc przy tym z oczu innej jego niezbywalnej cechy: powszechności. Wszystko może nas dzielić ` pochodzenie, język, religia, płeć, zamożność, zdrowie, wykształcenie czy upodobania, lecz taki sam i ten sam jest mój i twój rozum.Tom prezentuje wyniki badań nad filozofią Oświecenia prowadzonych w wielu ośrodkach naukowych w kraju. Tym, co łączy wszystkie pomieszczone w nim teksty, jest zwrócenie uwagi na oświeceniowe rozumienie społecznej natury człowieka. Autorzy przedstawiają jej różne aspekty: od funkcjonowania instytucji służących prowadzeniu i upowszechnianiu badań naukowych, przez osiemnastowieczne projekty edukacyjne, kształtowanie się ówczesnych gustów estetycznych i znaczenie przykładane do języków narodowych, aż po społeczny wymiar medycyny. Prace te nie tylko ukazują, jak bardzo złożony jest obraz Oświecenia, ale też przypominają, że depozytariuszami opiewanego w tej epoce rozumu jesteśmy my ` poszczególni ludzie, a jego funkcjonowanie wymaga istnienia rozmaitych łączących nas więzi.