INWENTARZE KOLEGIUM JEZUITÓW W NOWOGRÓDKU ORAZ JEGO MAJĄTKÓW ZIEMSKICH Z PRZEŁOMU ROKU 1773 I 1774

Edycja inwentarzy kolegium jezuickiego w Nowogródku i jego majątków, sporządzonych po kasacie Towarzystwa Jezusowego na przełomie roku 1773 i 1774, zawiera opracowanie krytyczne pięciu rękopisów dotychczas prawie niewykorzystanych, przechowywanych w archiwach rosyjskich i białoruskich. Materiał zawarty w edycji jest cenny dla przedstawicieli różnych dyscyplin, takich jak historia sztuki i architektury, historia książki i edukacji, historia miast, religioznawstwo, muzykologia, dzieje farmacji oraz historia gospodarcza i demografia historyczna. Nowogródek stanowił ważne centrum administracyjne, ponieważ był stolicą województwa i jednym z miejsc obrad Trybunału Głównego Litewskiego. Osiedlenie jezuitów miało duże znaczenie dla rozwoju miasta, które do tej pory pozostawało pod silnym wpływem kulturowym Kościoła wschodniego. Placówka jezuicka w Nowogródku była czynna najpierw jako stacja misyjna (1626-1631), potem jako rezydencja (1631-1714), a w końcu jako kolegium (1714-1773). Na przestrzeni tego okresu jezuici rozwijali szeroko zakrojoną działalność pedagogiczną, duszpasterską i społeczną, o której świadczą m.in. zawarte w edycji katalog biblioteki i inwentarz apteki.Dla przygotowania aparatu naukowego korzystano zarówno ze źródeł archiwalnych, jak i z literatury. Oprócz archiwów w Moskwie i w Mińsku kwerenda objęła kilka instytucji na terenie Polski, Litwy i Włoch (w tym wypadku szczególne znaczenie ma Archiwum Rzymskie Towarzystwa Jezusowego). Wartością dodaną pracy jest identyfikacja niemal wszystkich pozycji wzmiankowanych w katalogach księgozbiorów jezuickich. Podjęto też próbę rekonstrukcji archiwum kolegium na podstawie dokumentów pierwotnie wchodzące w jego skład, które po kasacie Towarzystwa zostały przejęte przez Komisję Eedukacji Narodowej i do dziś dnia zachowały w zespole 1603 Rosyjskiego Archiwum Państwowego Akt Dawnych.