TEATR W KRAINIE UTOPII

W odniesieniu do prezentowanych w niniejszej książce kolonii i ośrodków artystycznych ` Monte Verita, Mathildenhhe, Hellerau, Goetheanum, Bauhaus ` zarówno w szerszym kontekście kulturowym, jak i tylko w zakresie sztuki scenicznej, interesujący wydaje się aspekt stosunku działań ich twórców do tradycji. Ernst Bloch łączy pojęcie tradycji z pojęciem utopii, ustanawiając je na biegunach przeszłość`przyszłość: `Ten strumień z przeszłości [`] przepływa przez `teraz` i teraźniejszość, [`] płynie w przyszłość, tym samym gwarantując, że utopia nie pozostaje ani nie staje się utopijna, a realizacja utopii, utopijnego zamierzenia czy planu, nie ma charakteru wywrotowego. Utopia jest drogowskazem jasnej tradycji`. Kwestię utopii jako `drogowskazu jasnej tradycji` ująć można także w sposób zaproponowany przez Erica Hobsbawma i Terence`a Rangera jako `tradycję wynalezioną`. O ile ta `wynaleziona tradycja` generowana była przez sferę władzy, o tyle ruch `reformy życia` (Lebensreform), działając w opozycji do niej i reprezentowanej przez nią `wymyślonej tradycji`, stwarzał dla siebie własną tradycję, zakorzenioną w innych przesłankach tożsamościowych i innych wartościach. Najbardziej bezpośrednim medium dla tej własnej `wynalezionej tradycji` stawały się w koloniach artystycznych różne formy działalności teatralnej. I jeśli przyjąć, że utopie nie są zabawami bez konsekwencji, lecz każda utopia ` zwłaszcza heroiczna ` w jakiś sposób zmienia rzeczywistość (choćby przez ukazanie zagrożenia dla ludzkości ze strony pewnych rozwiązań systemowych), to prawidłowość ta objawia się także w eksperymentach teatralnych prowadzonych w koloniach artystycznych: podejmowane w krainie utopii ` realnie zmieniały teatr.