Z przyczyn oczywistych spośród wszystkich narodowych historii to dzieje Polski interesują nas najbardziej. Ale dopiero umieszczone na tle losów całej Europy i świata nabierają one głębszego sensu.

Istotę takiego podejścia do badania przeszłości doskonale rozumie Norman Davies, prawdopodobnie najpopularniejszy historyk w Polsce. Z całą mocą udowadnia to w monumentalnej Europie. Rozprawie historyka z historią, książce równie przerażającej swoimi rozmiarami, co zachwycającej barwnym językiem i zdaje się nieograniczoną niczym erudycją. Kreśląc dzieje Starego Kontynentu od czasów najdawniejszych pokazuje Davies, jak zdawałoby się oderwane od siebie wydarzenia w poszczególnych krajach splatały się na arenie międzynarodowej w jeden niekończący się proces. Książka, którą chciałoby się przeczytać od razu, a jednocześnie smakować strona po stronie.

Nie inaczej dzieje się w przypadku Berlina. Miasta Fausta Alexandry Richie, autorki m.in. Warszawy 1944. Z jednej strony jest to kronika dziejów Berlina – Richie prowadzi czytelnika za rękę od słowiańskich początków dzisiejszej stolicy Niemiec, przez epokę rozkwitu za czasów panowania dynastii Hohenzollernów, rządy Bismarcka i Hitlera, aż do upadku Muru Berlińskiego. Z drugiej strony uświadamia nam, jak olbrzymią rolę w dziejach całego kontynentu, ale i świata, może odegrać jedno miasto.

Podobne zjawisko widać na przykładzie Burzliwych dziejów kalifatu bagdadzkiego Jerzego Hauzińskiego. Opowiadając historię dynastii Abbasydów, która między VIII a XIII wiekiem kontrolowała większość terenów na Bliskim Wschodnie, opowiada jednocześnie losy państwa, które umocniło pozycję islamu na świecie, a Europie pomogło odzyskać jej starożytne dziedzictwo, w tym chociażby myśli Arystotelesa. Wszystko to Hauziński robi z właściwym sobie znawstwem. Znakomita książka, a do tego wyjątkowo na czasie.

Poprzez odwołania do teraźniejszości także praca Rogera Crowleya, Zdobywcy, nabiera na znaczeniu. Przybliżając nam dzieje stosunkowo niewielkiej grupy śmiałków, którzy z niedużej Portugalii uczynili morskie imperium, pokazuje jak ich poczynania uruchomiły gospodarcze, społeczne i polityczne procesy trwające do dziś. Wszystko na tle podróży w nieznane, bitew morskich, niekończących się intryg, spisków i rywalizacji o wpływy oraz bogactwa. Gdyby wszyscy pisali o historii tak jak Crowley, autorzy kryminałów i sensacji mieliby w życiu o wiele trudniej.

Zadania nie ułatwia im również Andrew Nagorski wraz ze swoimi Łowcami nazistów. Jego sukces stoi za znakomitą narracją. Przybliżając losy dziesiątków ludzi, którzy poświęcili swoje życie na szukanie tych, którzy przez lata tworzyli zbrodniczy mechanizm III Rzeszy, Nagorski sprawia, że czujemy się jak w środku filmu akcji, gdzie już za chwilę może wydarzyć się coś szalenie ważnego. W efekcie boimy się odłożyć książkę w obawie, żeby niczego nie przegapić.

O swoją pozycję mogą być spokojni autorzy od lat cenionego na całym świecie wydawnictwa Osprey, specjalizującego się w seriach poświęconych szeroko pojętym militariom. Kilkudziesięciostronicowe książeczki są wręcz wypakowane informacjami na temat bitew, sprzętów wojskowych, od rzymskich katapult po najnowocześniejsze czołgi, czy najróżniejszych formacji i oddziałów. Całość uzupełniona licznymi zdjęciami, szkicami, mapami i urzekającymi od pierwszego wejrzenia grafikami, sporządzanymi specjalnie na potrzeby serii, stanowi gratkę dla każdego miłośnika historii wojskowości.